%สำนวนไท้..ไทย%เพียบจริงๆๆ

เนื้อเรื่อง

สำนวนไทย

 หมวด ก

สำนวน                                               ความหมาย

กงเกวียน กำเกวียน              เวรสนองเวร กรรมสนองกรรม, การหมุนเวียนไปตามสภาพ

ก้มหน้าก้มตา                                    ทำโดยไม่มองดูสิ่งอื่น,ทำโดยตั้งใจ

กระชังหน้าใหญ่                               จัดจ้าน,ออกหน้ารับเสียเอง

กระเชอก้นรั่ว                                   สุรุ่ยสุร่าย,ไม่รู้จักเก็บหอมออมริบ,ขาดการประหยัด

กระดังงาลนไฟ                    หญิงที่ แต่งงานหรือผ่านผู้ชายมามากแล้ว ย่อมรู้จักชั้นเชิงทางปรนนิบัติและเอาอกเอาใจ ผู้ชายได้ดีกว่าหญิงที่ยังไม่เคยแต่งงาน

กระดี่ได้น้ำ                            อาการแสดงความดีอกดีใจ ตื่นเต้นจนตัวสั่น

กระดูกแข็ง                            ไม่ตายง่ายๆ

กระดูกร้องได้                       ผลสะท้อนของฆาตกรรมที่ทำให้ จับตัวผู้กระทำผิดมาลงโทษได้ คล้ายกับว่ากระดูกของผู้ตายร้องบอก

กระดูกสันหลังของชาติ                   ส่วนสำคัญที่สุดของชาติ มักหมายถึงชาวนา

กระต่ายตื่นตูม                                  ตื่นตกใจง่ายโดยไม่สำรวจให้ถ่องแท้ก่อน

กระต่ายขาเดียว,กระต่ายสามขา   ยืนกรานไม่ยอมรับ

กระต่ายหมายจันทร์                          ชายที่หมายปองหญิง ที่มีฐานะที่ดีกว่า กระแตวับ หน้าเป็น

กระโถนท้องพระโรง                      ผู้ที่ใครๆ ก็ใช้ได้ ,ผู้ที่ใครๆรุมกันใช้

กลมเป็นลูกมะนาว,กลิ้งเป็นลูกมะนาว    หลบหลีกไปได้คล่องจนจับไม่ติด (ใช้ในทางไม่ดี)

กลับเนื้อกลับตัว                    เลิกทำความชั่ว, หันมาทำความดีกลับหน้ามือเป็นหลังมือ, เปลี่ยนแปลงหรือทำให้ผิดไปจากเดิมอย่างตรงกันข้าม

กล้านักมักบิ่น                                   กล้าเกินไปมักจะเป็นอันตราย

กลิ้งครกขึ้นเขา                                 ทำงานที่ยากเกินความสามารถของตน

กวนน้ำให้ขุ่น                                    ทำเรื่องราวที่สงบอยู่แล้วให้วุ่นวายขึ้นมา

กว่าถั่วจะสุก งาก็ไหม้                     กว่าจะทำเรื่องหนึ่งสำเร็จอีกเรื่องหนึ่งที่สำคัญกว่าก็ล้มเหลวลง

ก่อแล้วต้องสาน                               เริ่มงานอะไรแล้วต้องทำให้สำเร็จ

กัดหางตนเอง                                   พูดวนไปวนมา

กาคาบพริก                           ลักษณะที่คนผิวดำแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าสีแดง

กาหลงรัง                               ผู้ที่หลงไปติดบ้านอื่นไม่ยอมกลับบ้านของตน, ผู้ที่เร่ร่อนไปไม่มีที่พักพิงเป็นหลักแหล่ง

กำขี้ดีกว่ากำตด                                ได้บ้างดีกว่าไม่ได้อะไรเลย

กำแพงมีหู ประตูมีตา                      การจะพูดหรือทำอะไรให้ระมัดระวังแม้จะเป็นความลับ

                                                       เพียงไรก็อาจมีคนล่วงรู้ได้

กิ่งทองใบหยก                                  เหมาะสมกัน (ใช้แก่หญิงกับชายที่จะแต่งงานกัน)

กินแกลบกินรำ                                 โง่

กินที่ลับไขที่แจ้ง                   เปิดเผยเรื่องที่ทำกันในที่ลับ

กินน้ำตา                                 ร้องไห้,เศร้าโศก

กินน้ำใต้ศอก                        จำต้องเป็นของเขา,ไม่เทียมหน้าเทียมตาเท่า (หมายถึงเมียน้อยที่ต้องยอมลงให้เมียหลวง)

กินน้ำพริกถ้วยเดียว             จำเจอยู่กับเมียคนเดียว

กินน้ำไม่เผื่อแล้ง                  มีอะไรใช้หมดทันทีไม่คิดถึงวันข้างหน้า

กินน้ำเห็นปลิง                      รู้สึกตะขิดตะขวงใจ เหมือนจะกินน้ำเห็นปลิงอยู่ในน้ำก็กินไม่ลง

กินบนเรือนขี้บนหลังคา                 เนรคุณ

กินบ้านกินเมือง                                 เป็นเจ้าเมือง

กินบุญเก่า                              ได้รับผลแห่งความดีที่ได้ทำไว้แต่ปางก่อน (ใช้เป็นสำนวนอุปมา แก่คนที่นอนกินนั่งกินสมบัติเก่า)

กินปูนร้อนท้อง                                ทำอาการพิรุธขึ้นเอง, แสดงอาการเดือดร้อนขึ้นเอง

กินรังแตน                              มีอารมณ์เสียเอะอะโวยวายจนเกินเหตุ

กินลมกินแล้ง                                    ไม่ได้ประโยชน์อะไรเลย

กินเหมือนหมูอยู่เหมือนหมา         เละเทะไม่มีระเบียบ

กินเหล็กกินไหล                   ทนต่อความเจ็บปวดหรือความเหน็ดเหนื่อยได้อย่างผิดปกติ

กินอยู่กับปากอยากอยู่กับท้อง       รู้ดีอยู่แล้วแกล้งทำเป็นไม่รู้

กู่ไม่กลับ                                ห้ามไม่อยู่,ไม่ฟังคำทัดทาน

เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน                 เก็บเล็กผสมน้อย,ค่อยๆทำทีละนิดทีละหน่อย จนสำเร็จเป็นรูปเป็นร่างขึ้นมา

เกลียดตัวกินไข่ เกลียดปลาไหลกินน้ำแกง                       เกลียดตัวเขาแต่อยากได้ผลประโยชน์จากเขา

เกลือจิ้มเกลือ                        ไม่ยอมเสียเปรียบกัน,แก้เผ็ดให้สาสมกัน, คนเค็มต่อคนเค็มมาพบกัน

เกลือเป็นหนอน                                คนในบ้านหรือพวกเดียวกัน คิดคดทรยศ

เกี่ยวแฝกมุงป่า                                 ทำอะไรเกินกำลังความสามารถของตัว

แกว่งเท้าหาเสี้ยน                 รนหาเรื่องเดือดร้อน

แกะดำ                                                คนที่ทำอะไรผิดเพื่อนผิดฝูงในกลุ่มนั้นๆ (ใช้ในทางไม่ดี)

ใกล้เกลือกินด่าง                  มองข้ามหรือไม่รู้ค่ าของดีที่มีอยู่ใกล้ตัว ซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่ตนเองกลับไปแสวงหาสิ่งอื่นที่ด้อยกว่า, อยู่ใกล้ผู้ใหญ่ แต่กลับไม่ได้ดี

ไก่แก่แม่ปลาช่อน                หญิงค่อนข้างมีอายุที่มารยาและเล่ห์เหลี่ยมมาก และมีกิริยาจัดจ้าน

ไก่รองบ่อน                           ผู้ที่อยู่ในฐานะตัวสำรอง ซึ่งจะเรียกมาใช้เมื่อไรก็ได้

ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่                  พวกเดียวกันต่างรู้ความลับของกันและกัน

ไก่อ่อน                                               อ่อนหัด,ยังไม่ชำนาญ

ไกลปืนเที่ยง                          ไม่รู้อะไรเพราะอยู่ห่างไกลความเจริญ

หมวด ข

ขนทรายเข้าวัด                      หาประโยชน์ให้ส่วนรวม, ทำบุญกุศลโดยวิธีนำหรือขนทรายไป ก่อพระเจดีย์ทรายที่วัด 

ขนหน้าแข้งไม่ร่วง               ไม่กระทบกระเทือนถึงเดือดร้อน (ใช้กับคนมั่งมีที่จ่ายเงินแม้จำนวนมาก แต่ก็ดูเหมือนเป็นจำนวนเล็กน้อย)

ขนมผสมน้ำยา                                  พอดีกัน,จะว่าข้างไหนดีกว่ากันไม่ได้

ขมเป็นยา                               คำติมักทำให้ได้สติหรือสำนึกตัว

ข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า                  บังคับขืนใจให้ผู้อื่นทำตามที่ตนต้องการ

ขมิ้นกับปูน                            ไม่ถูกกัน, ชอบวิวาทกันอยู่เสมอเมื่ออยู่ใกล้กัน

ขว้างงูไม่พ้นคอ                                ชอบทำอะไรผลร้ายกลับสู่ตัวเอง

ขวานผ่าซาก                                     โผงผางไม่เกรงใจใคร(ใช้แก่กริยาพูด)

ของหายตะพายบาป                        ของหายหรือคิดว่าหายแล้วเที่ยวโทษผู้อื่น

ข้าเก่าเต่าเลี้ยง                       คนเก่าคนแก่,คนที่อยู่ด้วยกันมานาน จนไว้วางใจได้

ข้านอกเจ้า ข้าวนอกหม้อ    การกระทำหรือความประพฤตินอกเหนือ คำสั่งหรือแบบอย่างขนบธรรมเนียม

ข้ามน้ำข้ามทะเล,ข้ามน้ำข้ามท่า    ต้องผ่าฟันอุปสรรคและความลำบากต่าง ๆ กว่าจะได้ผลสำเร็จ

ขายผ้าเอาหน้ารอด              ยอมเสียสละแม้แต่ของจำเป็นที่ตนมีอยู่ เพื่อรักษาชื่อเสียงของตนไว้, ทำให้สำเร็จลุล่วงไป เพื่อรักษาชื่อเสียงของตนไว้

ขายหน้าวันละห้าเบี้ย                      ทำให้ต้องอับอายขายหน้าอยู่ทุกวัน

ข้าวแดงแกงร้อน                  บุญคุณ

ข้าวยากหมากแพง               ภาวะขาดแคลนอาหาร,ทุพภิกขภัย

ข้าวเหลือเกลืออิ่ม                บ้านเมืองที่บริบูรณ์ด้วยข้าวปลาอาหาร

ข้าวใหม่ปลามัน                               ช่วงเวลาที่สามีภรรยาแต่งงานใหม่ ๆ

ขิงก็รา ข่าก็แรง                                 ต่างก็มีอารมณ์ร้อนพอ ๆ กัน, ต่างไม่ยอมลดละกัน

ขี่ช้างจับตั๊กแตน                               ลงทุนมากแต่ได้ผลนิดหน่อย

ขี้ก้อนใหญ่ให้เด็กเห็น                     ทำสิ่งที่ไม่สมควรให้ผู้น้อยเห็น

ขี้แพ้ชวนตี                             แพ้ตามกติกาแล้วไม่ยอมแพ้ จะเอาชนะด้วยกำลัง, แพ้แล้วพาล

ขี้ไม่ให้หมากิน                                 ขี้เหนียว,ตระหนี่เหนียวแน่น

ขี้ราดโทษล่อง                                  ทำผิดแล้วกลับโทษผู้อื่น

ขึ้นต้นไม้สุดยอด                  ขึ้นถึงตำแหน่งสูงสุด, หมดทางเจริญต่อไป

ขุดด้วยปากถากด้วยตา                    แสดงอาการเหยียดหยาม ทั้งด้วยวาจาและสายตา

ขุดดินกินหญ้า                                  ทำงานเลี้ยงตัวไปวันหนึ่ง ๆ 

ขุดบ่อล่อปลา                                     ทำกลอุบายเพื่อให้ฝ่ายหนึ่งหลงเชื่อ โดยหวังประโยชน์

ขุนนางใช่พ่อแม่ หินแง่ใช่ตายาย   ถ้าไม่ใช่พ่อแม่ปู่ย่าตายายของตน ก็ไม่ควรไว้วางใจใคร

ขุนไม่ขึ้น                                เลี้ยงไม่เชื่อง มีแต่เนรคุณ

เข็นครกขึ้นภูเขา                               ทำงานที่ยากเกินกำลังความสามารถของตน

เข้าด้ายเข้าเข็ม                      สำคัญ,คับขัน หมายถึงเวลาสำคัญ ถ้าทำผิดพลาดหรือมีอะไรมาขัดจังหวะ แม้เพียงเล็กน้อยก็จะเสียการ

เข้าตามตรอกออกตามประตู          ทำตามธรรมเนียมประเพณี

เข้าเถื่อนอย่าลืมพร้า                        ให้มีสติอย่าประมาท

เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม   ประพฤติตนให้เหมาะสมกับกาละเทศะ

เข้ารกเข้าพง                          พูดหรือทำไม่ถูกต้องกับเรื่อง เพราะขาดความชำนาญในเรื่องนั้น

เข้าหูช้ายทะลุหูขวา                         บอกหรือสอนไม่ได้ผล

เขียนด้วยมือลบด้วยตีน                   ยกย่องแล้วกลับทำลายในภายหลัง

เขียนเสือให้วัวกลัว              ทำอย่างใดอย่างหนึ่ง เพื่อให้อีกฝ่ายหนึ่งเสียขวัญหรือเกรงขาม

ไข่ในหิน                                ของที่ต้องระมัดระวังทะนุถนอมอย่างยิ่ง

หมวด ค

คดในข้องอในกระดูก                     มีสันดานคดโกง

คนดีผีคุ้ม                               ผู้ทำดีย่อมไม่มีภัย

คนรักเท่าผืนหนัง คนชังเท่าผืนเสื่อ          คนรักมักมีน้อย คนชังมักมีมาก

คนละไม้คนละมือ                ต่างคนต่างช่วยกันทำ

คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ      จะคบใครให้พิจารณาเสียก่อน

คมในฝัก                                มีความรู้ความสามารถ แต่เมื่อยังไม่ถึงเวลาก็ไม่แสดงออกมา

คลื่นกระทบฝั่ง                                 เรื่องราวที่ครึกโครมขึ้นมาแล้วกลับเงียบหายไป

คลื่นใต้น้ำ                              เหตุการณ์ที่กรุ่นอยู่ภายใน แต่ภายนอกดูเสมือนสงบเรียบร้อย

คลุมถุงชน                             ลักษณะที่ทั้งสองฝ่ายมาเผชิญกันทั้งที่ ไม่เคยเห็นไม่เคยรู้จักกันมาก่อน (มักใช้แก่ประเพณีแต่งงานสมัยก่อน ที่พ่อแม่เป็นผู้จัดการให้ โดยที่เจ้าตัวไม่เคยรู้จักหรือรักกันมาก่อน)

คว้าน้ำเหลว                          ไม่ได้ผลตามที่ต้องการ

ความรู้ท่วมหัวเอาตัวไม่รอด          มีความรู้มากแต่ไม่รู้จักใช้ความรู้ให้เป็นประโยชน์

เถียงคอเป็นเอ็น                                ขึ้นเสียงเถียงอย่างไม่ยอมลดละ,เถียงเก่ง

คอหอยกับลูกกระเดือก                  เข้ากันได้ดี แยกกันไม่ออก

คาหนังคาเขา,คาหลังคาเขา           จับได้ขณะทำผิดหรือพร้อมกับของกลาง

คางคกขึ้นวอ                                     คนที่มีฐานะต่ำต้อย พอได้ดิบได้ดี ก็มักแสดงกิริยาอวดดี ลืมตัว

คางเหลือง                             ป่วยหรือเจ็บจนแทบเสียชีวิต

คาบลูกคาบดอก                               ไม่แน่ว่าจะเป็นอย่างไหน

คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล                     ออกทะเลอย่าประมาททะเล อาจมีอันตรายได้ทุกเมื่อ

โคแก่ชอบกินหญ้าอ่อน                  ชายสูงอายุที่ชอบหญิงรุ่นสาว

หมวด  ฆ.

ฆ้องปากแตก                        เก็บความลับไม่อยู่,ชอบนำความลับของผู้อื่น ไปโพนทะนา

ฆ่าควายอย่าเสียดายพริก                 ทำการใหญ่ไม่ควรตระหนี่

ฆ่าไม่ตายขายไม่ขาด           ตัดไม่ขาด(มักใช้แก่พ่อ แม่ ที่รักลูกมาก ถึงจะโกรธจะเกลียดอย่างไรก็ตัดไม่ขาด)

หมวด  ง.

งมเข็มในมหาสมุทร                        ค้นหาสิ่งที่ยากจะค้นหาได้, ทำกิจที่สำเร็จได้ยาก

งอมพระราม                                     มีความทุกข์ยากลำบากเต็มที่

งานหลวงไม่ให้ขาด งานราษฎร์ไม่ให้เสีย           ทำงานไม่ให้บกพร่องทั้งงาน ส่วนรวมและงานส่วนตัว

งูกินหาง                                             เกี่ยวโยงกันเป็นทอด ๆ 

เงาตามตัว                              ผู้ที่ไปไหนด้วยกัน แทบไม่คลาดกันเลย, สิ่งที่เพิ่มขึ้นหรือลดลงไปตามส่วน

เงียบเป็นเป่าสาก                              เงียบสนิท

เงื้อง่าราคาแพง                     จะทำอะไรก็ไม่กล้าตัดสินใจทำลงไป ดีแต่ทำท่าเท่านั้น

โง่แกมหยิ่ง                            โง่แล้วยังอวดฉลาด,อวดดีทั้ง ๆ ที่โง่

โง่เง่าเต่าตุ่น                          โง่ที่สุด

โง่แล้วอยากนอนเตียง                     โง่แล้วไม่เจียมตัว ไปทำสิ่งที่ตนไม่รู้ไม่เข้าใจ

หมวด จ

จมไม่ลง                                 เคยทำตัวใหญ่แล้ว ทำให้เล็กลงไม่ได้ (ใช้แก่คนที่เคยมั่งมีหรือรุ่งมาก่อน

เมื่อยากจนหรือตกอับลงก็ยังทำตัวเหมือนเดิม)

จมูกมด                                   ที่ไหวตัวหรือรู้ตัวทันเหตุการณ์

จับงูข้างหาง              ทำสิ่งที่เสี่ยงต่ออันตราย

จับดำถลำแดง                       มุ่งอย่างหนึ่งไปได้อีกอย่างหนึ่ง, มุ่งอย่างหนึ่งกลายไปเป็นอีกอย่างหนึ่ง

จับตัววางตาย                        กำหนดแน่นอนไม่เปลี่ยนแปลง

จับเสือมือเปล่า                     หาประโยชน์โดยตัวเองไม่ต้องลงทุน

จุดไต้ตำตอ                พูดหรือทำสิ่งหนึ่งไปพาดพิงถึงเจ้าตัวหรือผู้เป็น เจ้าของเรื่องนั้นโดยผู้พูดหรือผู้ทำไม่รู้ตัว

เจ้าไม่มีศาล สมภารไม่มีวัด            ผู้ที่ไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่ง

หมวด ช

ชักซุงตามขวาง        ทำอะไรไม่ถูกวิธีย่อมได้รับความลำบาก, ขัดขวางผู้มีอำนาจย่อมได้รับความเดือดร้อน

ชักตะพานแหงนเถ่อ           ตั้งใจทำอะไรแล้วไม่สำเร็จ ต้องคอยค้างอยู่

ชักน้ำเข้าลึก ชักศึกเข้าบ้าน            ชักศัตรูเข้าบ้าน

ชักใบให้เรือเสีย                    พูดหรือทำขวาง ๆ ให้การสนทนา หรือการงานเขวออกนอกเรื่องไป

ชักแม่น้ำทั้งห้า                      พูดจาหว่านล้อมหรือยกยอบุญคุณ เพื่อขอสิ่งที่ประสงค์

ชักใย                          บงการอยู่เบื้องหลัง

ชั่วชั่งชีดีชั่งสงฆ์                   ปล่อยไปตามเรื่องราว ไม่เอาธุระ (ใช้แก่พระสงฆ์)

ช้า ๆ ได้พร้าสองเล่มงาม                ค่อย ๆ คิดค่อย ๆ ทำ แล้วจะสำเร็จผล

ช้าเป็นการ นานเป็นคุณ                   ค่อย ๆ คิดค่อย ๆ ทำ ดีกว่าด่วนทำ

ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิด        ความชั่วหรือความผิดร้ายแรงที่ รู้กันทั่วจะปิดอย่างไรก็ไม่มิด

ชายสามโบสถ์                      ผู้ที่บวชแล้วสึกถึงสามหน (ใช้พูดเป็น เชิงตำหนิว่า เป็นคนที่ไม่น่าคบ)

ชิงสุกก่อนห่าม                                 ด่วนทำสิ่งที่ยังไม่สมควรแก่วัย หรือยังไม่ถึงเวลา

ชี้นกเป็นไม้ ชี้ไม้เป็นไม้      ไม่ว่าผู้มีอำนาจจะว่าอย่างใด ผู้น้อยก็ต้อง คล้อยตามไปอย่างนั้นเพราะกลัวหรือประจบ

ชุบมือเปิบ                              ฉวยประโยชน์จากคนอื่น โดยไม่ต้องลงทุนลงแรง

เชื้อไม่ทิ้งแถว                                   เป็นไปตามเผ่าพันธุ์

หมวด ซ

ซื่อเหมือนแมวนอนหวด                            ทำเป็นซื่อ

ซื้อควายหน้านา ซื้อผ้าหน้าตรุษ                ซื้อของไม่ถูกกาลเวลาหรือ ไม่คิดคำนึงไว้ล่วงหน้าย่อม

ซื้อวัวหน้านา ซื้อผ้าหน้าหนาว                  ได้รับของแพง

หมวด ด

ดอกพิกุลร่วง                        เรียกอาการที่นิ่งไม่พูด

ดาบสองคม               มีทั้งคุณและโทษ,อาจดีอาจเสียก็ได้ 

ดาวล้อมเดือน                       มีบริวารหรือผู้คนมาแวดล้อมมาก

ดินพอกหางหมู                    คั่งค้างพอกพูนขึ้นเรื่อย ๆ 

ดีดลูกคิด                    คำนวณผลได้ผลเสียหรือกำไรขาดทุน อย่างละเอียด,

ทำตอบแทนให้สาสม

ดีดลูกคิดรางแก้ว                 คิดถึงผลที่จะได้ทางเดียว 

ดูช้างให้ดูหาง ดูนางให้ดูแม่           ดูนางให้ดูแม่ให้รู้จักพิจารณาลักษณะบุคคล

 หรือผู้หญิงที่จะเลือกเป็นคู่ครอง

ดูตาม้าตาเรือ             พิจารณาให้รอบคอบก่อนทำอะไร (มักใช้ในความปฏิเสธ)

เด็กเมื่อวานซืน                     คำกล่าวเชิงดูหมิ่นหรือเชิงสั่งสอนว่ามีความรู้ หรือมีประสบการณ์น้อย

เด็กอมมือ                  ผู้ไม่รู้ประสีประสา

เด็ดดอกไม่ไว้ขั้ว                  ตัดขาด, ตัดญาติขาดมิตรกันเด็ดขาด

เด็ดดอกไม้ร่วมต้น   เคยทำบุญกุศลร่วมกันมาแต่ชาติก่อน จึงมาอยู่ร่วมกันในชาตินี้

เด็ดบัวไม่ไว้ใย                      ตัดขาด, ตัดญาติขาดมิตรกันเด็ดขาด

เด็ดปลีไม่ไว้ใย                      ตัดขาด, ตัดญาติขาดมิตรกันเด็ดขาด

เดินตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด       ประพฤติตามอย่างผู้ใหญ่ มักปลอดภัยหรือไม่มีใครว่าได้

ได้แกงเทน้ำพริก                  ได้ใหม่ลืมเก่า

ได้ทีขี่แพะไล่                                    ช้ำเติมเมื่อเห็นผู้อื่นเพลี่ยงพล้ำ

หมวด ต

ตกกระไดพลอยโจร            จำเป็นต้องยอมเข้าไปเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ ที่เกิดขึ้นเมื่อไม่มีทางเลี่ยง 

ตกใต้เถรเทวทัต                   ตกนรกขุมต่ำสุด 

ตกนรกทั้งเป็น                      ได้รับความลำบากแสนสาหัส เช่น คนที่ได้รับโทษทัณฑ์ในเรือนจำ 

ตกน้ำไม่ว่าย              ไม่ช่วยตนเอง 

ตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้           ตกอยู่ในที่คับขันอย่างไรก็ไม่เป็นอันตราย, ก็ไม่สูญหาย 

ตกเป็นเบี้ยล่าง                                  ตกเป็นรอง, เสียเปรียบ 

ตกล่องปล่องชิ้น                              ตัดสินใจจะร่วมมือหรือร่วมชีวิตด้วย 

ตกหลุม, ตกหลุมพลาง                  ถูกลวงด้วยเล่ห์กลหรืออุบาย, เสียรู้หลงกล 

ต้นร้ายปลายดี                                   เริ่มแรกไม่ดี ตอนท้ายกลับดี, ตอนแรกประพฤติตัวไม่ดี

ภายหลังกลับสำนึกตัวได้ 

ต้นวายปลายดก                                เริ่มแรกไม่ดี ตอนท้ายกลับดี 

ตบตา                                      หลอกหรือลวงให้เข้าใจผิด 

ตบมือข้างเดียวไม่ดัง                       ทำอะไรฝ่ายเดียวไม่เกิดผล 

ตบหัวกลางศาลา ขอขมาที่บ้าน    ยอมรับผิดไม่สมกับความผิดที่ทำไว้ 

ตบหัวลูบหลัง                                   ทำหรือพูดให้กระทบกระเทือนใจหรือเสียหายในตอนแรก

แล้วมาหรือพูดเป็นการปลอบใจภายหลัง 

ตลาดหน้าคุก                                    แพง, ตลาดที่ถือโอกาสโก่งราคาแพงกว่าปกติ และผู้ชื้อจำเป็น 

ต่อหน้ามะพลับ ลับหลังตะโก       ต่อหน้าพูดหรือทำอย่างหนึ่ง ลับหลังพูด

หรือทำอีกอย่างหนึ่ง,กลับกลอก 

ต้อนรับขับสู้                          ต้อนรับอย่างแข็งขัน 

ต้อนหมูเข้าเล้า                                  บังคับคนที่ไม่มีทางสู้ 

ตะเภาเดียวกัน                                  พวกเดียวกัน, อย่างเดียวกัน 

ตักน้ำรดหัวตอ,                               รดน้ำรดหัวสาก แนะนำหรือพร่ำสอนเท่าไรก็ก็ไม่ได้ผล 

ตักน้ำใส่กะโหลกชะโงกดูเงา        ให้รู้จักฐานะของตนและเจียมตัว 

ตักบาตรอย่าถามพระ                      จะให้ของอะไรแก่ผู้ที่เต็มใจรับอยู่แล้วไม่ควรถาม 

ตัดช่องน้อยแต่พอตัว                      เอาตัวรอดแต่ผู้เดียว 

ตัดเชือก                     ตัดความสำพันธ์ไม่ให้ความช่วยเหลืออีกต่อไป 

ตัดญาติขาดมิตร                   ตัดขาดจากกัน 

ตัดเป็นตัดตาย                       ตัดขาดจากกันอย่างเด็ดขาด 

ตัดไฟต้นลม, ตัดไฟหัวลม            ตัดต้นเหตุเสียแต่เริ่มแรก เพื่อมิให้เหตุการณ์ลุกลามต่อไป 

ตัดหนามอย่าไว้หน่อ           ทำลายให้ถึงต้นตอ 

ตัดหางปล่อยวัด                   ตัดขาดไม่เกี่ยวข้อง ไม่เอาเป็นธุระอีกต่อไป 

ตัวจักรใหญ่               บุคคลสำคัญชั้นมันสมองหรือหัวหน้า ในการดำเนินกิจการ 

ตัวตายตัวแทน                      ผู้ที่รับช่วงทำงานติดต่อกันไปไม่ขาดตอน 

ตัวเป็นเกลียว                        ทำงานอยู่ตลอดเวลา 

ตามีตามา, ตาสีตาสา          ผู้มีอายุในชนบทได้รับการศึกษาน้อย 

ตาบอดคลำช้าง                    คนที่รู้อะไรด้านเดียว แล้วเข้าใจว่าสิ่งนั้นเป็นอย่างนั้น 

ตาพอง ตาลุก              อาการที่ตาเบิกกว้างเพราะความอยากได้ 

ตาบอดได้แว่น                      คนที่ได้สิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์กับตน 

ตาบอดสอดตาเห็น อวดรู้ในเรื่องที่ตนไม่รู้  

ตาเป็นมัน                  อาการที่จ้องมองสิ่งที่ถูกใจอย่างจดจ่อ 

ตาเป็นสับปะรด                    มีพรรคพวกที่คอยสอดส่องเหตุการณ์ให้อยู่รอบข้าง 

ตาเฟื่องตาสลึง                     ตาที่แสดงอาการว่าชอบพอรักใคร่ เป็นการทอดไมตรีทางชู้สาว

ตาเล็กตาน้อย                        ตาที่แสดงอาการว่าชอบพอรักใคร่เป็นการทอด ไมตรีในทางชู้สาว 

ตามใจปากมากหนี้    เห็นแก่กินย่อมสิ้นเปลืองมาก 

ตามใจปากลำบากท้อง        เห็นแก่กินมักเดือดร้อน 

ตามเพลง, ตามยถากรรม,             ตามเรื่องตามราว สุดแต่จะเป็นไป ตามลม ตามแล้ง 

ตายประชดป่าช้า                              แกล้งทำเป็นพูดแดกดันประชดอีกฝ่ายหนึ่ง แต่ตัวเอง

เป็นฝ่ายเสียหาย จากการกระทำหรือคำพูดนั้น 

ตาลยอดด้วน             คนที่ไม่มีทางเจริญก้าวหน้าต่อไปแล้ว, คนที่ไม่มีบุตรสืบตระกูล 

ตำข้าวสารกรอกหม้อ          ทำแค่พอกินไปมื้อ ๆ หนึ่ง, ทำพอให้เสร็จชั่วครั้งหนึ่ง ๆ  

ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ                    ใช้จ่ายหรือเสียทรัพย์ในทางที่ไม่ได้ประโยชน์อะไร,

ลงทุนโดยไม่ได้ผลประโยชน์คุ้มทุน 

ติเรือทั้งโกลน                       ตำหนิสิ่งที่ยังไม่แล้วเสร็จ หรือยังไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร,

ติพล่อย ๆ ไปเสียก่อนที่จะรู้ว่าอะไรเป็นอะไร 

ติดสอยห้อยตาม                   เดินตามไปติด ๆ  

ตีงูให้กากิน               ทำสิ่งใด ๆ ไว้แล้ว แต่ผลไปตกแก่ผู้อื่น

 ตีงูให้หลังหัก                       กระทำการสิ่งใดแก่ศัตรู โดยไม่เด็ดขาดจริงจัง

ย่อมได้รับผลร้ายในภายหลัง 

ตีตนก่อนไข้,              ตีตนตายก่อนไข้  กังวลทุกข์ร้อนในเรื่องที่ยังไม่เกิด 

ตีท้ายน้ำ                      เข้าทำในตอนหลัง หรือในระยะหลัง 

ตีปลาหน้าไซ                        พูดหรือทำให้กิจการของผู้อื่น ที่กำลังดำเนินไปด้วยดีกลับเสียไป 

ตีป่าให้เสือกลัว                    ขู่ให้กลัว 

ตีวัวกระทบคราด     โกรธคนหนึ่งแต่ทำอะไรเขาไม่ได้ ไพล่ไปรังควานอีกคนหนึ่ง

ที่เกี่ยวข้องและตนสามารถทำได้  

ตีหลายหน้า               ตลบตะแลง, กลับกลอก 

ตีนถีบปากกัด                       มานะทำมาหากินโดยไม่คำนึงถึงความเหนื่อยยาก 

ตีนเท่าฝาหอย                       เด็กทารก 

ตื่นแต่ดึก สึกแต่หนุ่ม           เร่งรัดทำการงานให้เหมาะสมกับวัยและเวลา 

เตี้ยอุ้มค่อม                คนที่มีฐานะต่ำต้อยหรือยากจน แต่รับภาระเลี้ยงดูคนที่มีฐานะเช่นตนอีก 

แตงเถาตาย                หญิงม่ายที่มีอายุมาก 

แตงร่มใบ                   ผิวเนื้อนวลงาม ( ใช้แก่หญิงสาว ) 

ใต้ดิน                          ลับ, ไม่เปิดเผย, ไม่ถูกต้องตามกฎหมาย 

ไต่ไม้ลำเดียว             กระทำการตามลำพังตัวคนเดียว โดยไม่พึ่งพาผู้อื่น อาจพลาดพลั้งได้ 

หมวด ถ

ถ่มน้ำลายรดฟ้า            ประทุษร้ายต่อสิ่งที่สูงกว่าตน ตัวเองย่อมได้รับผลร้าย 

ถวายหัว                     ยอมเสี่ยงชีวิตเพื่อชาติ, เอาชีวิตเป็นประกัน,

ทำจนสุดความสามารถ, ยอมสู้ตาย 

ถอดเขี้ยวถอดเล็บ    ละพยศ, ละความเก่งกาจ , เลิกแสดงฤทธิ์แสดงอำนาจอีกต่อไป 

ถอนต้นก่นราก, ถอนรากถอนโคน          ทำลายให้ถึงต้นตอ, ทำลายให้สิ้นเสี้ยนหนาม 

ถอนหงอก                 ไม่นับถือความเป็นผู้ใหญ่, พูดว่าให้เสียผู้ใหญ่ 

ถ่านไฟเก่า                 ชายหญิงเคยรักใคร่ได้เสียกัน แม้เลิกร้างกันไปเมื่อมาพบกันใหม่

ก็เกิดความรักกันได้ง่าย 

ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น         ดูเหมือนละเอียดรอบคอบ แต่ไม่ละเอียดรอบคอบจริง,

 ถีบหัวส่ง                  ไล่ไปให้พ้น, ไม่ใยดีอีกต่อไป 

เถรตรง                       ซื่อหรือตรงจนเกินไป, ไม่มีไหวพริบ, ไม่รู้จักผ่อนสั้นผ่อนยาว,ไม่รู้จักผ่อนหนักผ่อนเบา 

เถรส่องบาตร                        คนที่ทำอะไรตามเขาทั้ง ๆ ที่ไม่รู้เรื่องราว 

หมวด ท

ทรัพย์ในดิน สินในน้ำ          สิ่งที่มีอยู่หรือเกิดตามธรรมชาติ อันอาจนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ได้  

ทองไม่รู้ร้อน             เฉยเมย, ไม่กระตือรือร้นไม่สะดุ้งสะเทือน 

ท้องยุ้งพุงกระสอบ  คนกินจุ 

ทั้งขึ้นทั้งล่อง                        มีความเกี่ยวข้องด้วยเสมอไม่พ้นไปได้ (ใช้ในทำนองไม่ได้) 

ท่าดีทีเหลว                ท่าทางหน่วยก้านดี แต่ทำอะไรไม่ได้เรื่อง 

ท่านั้นท่านี้                 โยกโย้, อย่างนั้นอย่างนี้ 

ทางออก                     ทางรอด, วิธีแก้ปัญหา 

ทำคุณบูชาโทษ โปรดสัตว์ได้บาป                        ทำคุณแต่กลับเป็นโทษ, ทำดีแต่กลับเป็นร้าย 

ทำนาบนหลังคน                                          หาผลประโยชน์เข้าตนโดยขูดรีดผู้อื่น 

ทำนาออมกล้า ทำปลาออมเกลือ               ทำการสิ่งใดถ้ากลัวหมดเปลืองย่อมไม่ได้ผลสมบูรณ์ 

ทำบุญเอาหน้า ภาวนากันตาย                    ทำบุญหรือความดีเพื่ออวดผู้อื่นไม่ใช่ทำด้วยใจบริสุทธิ์  

ทีเล่นทีจริง                แสร้งทำเป็นเล่น ๆ หรือล้อหลอกเป็นการลองเชิง

แต่เมื่อเห็นเขาเผลอตัวหรือไม่ว่าก็เอาจริง, เล่นก็ได้ จริงก็ได้ 

ที่เท่าแมวดิ้นตาย                  ที่ดินหรือเนื้อที่เล็กน้อย 

ทุบหม้อข้าว              ทำลายอาชีพ, ตัดอาชีพ 

แทงใจดำ                   พูดตรงกับความในใจของผู้ฟัง 

แทรกแผ่นดิน                        หลีกหนีไปให้พ้น ไม่อยากให้ใครพบหน้าเพราะอับอาย

หมวด น

นกต่อ                                     คนที่ทำหน้าที่ติดต่อหรือหลอกล่อคนอื่น ให้หลงเชื่อ(ใช้ในทางไม่ดี) 

นกรู้                            ผู้ที่มีไหวพริบรู้เท่าทันเหตุการณ์หรือภัยที่จะมาถึงตน 

นกสองหัว                 คนที่เข้าด้วยกับทั้ง ๒ ฝ่ายที่ไม่เป็นมิตรกัน โดยหวังประโยชน์เพื่อตน 

นอนหลับไม่รู้ นอนคู้ไม่เห็น          ไม่รู้เรื่องราว, ไม่รู้อีโหน่อีเหน่  

นั่งในหัวใจ                รู้ใจ, ทำถูกต้องตรงตามที่ผู้อื่นคิดไว้  

น่าเกลียดหน้าชัง      น่ารักน่าเอ็นดู (ใช้กับเด็กเล็ก ๆ ) 

นายว่าขี้ข้าพลอย      พลอยพูดผสมโรงติเตียนผู้อื่นตามนายไปด้วย 

น้ำขึ้นให้รีบตัก                     มีโอกาสดีควรรีบทำ  

น้ำขุ่นไว้ใน น้ำใสไว้นอก               แม้จะไม่พอใจก็แสดงสีหน้ายิ้มแย้ม  

น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ            อย่าขัดขวางผู้มีอำนาจ, อย่าขัดขวางเหตุการณ์ที่กำลังเป็นไปอย่างรุนแรง 

น้ำซึมบ่อทราย                                  หาได้มาเรื่อย ๆ  

น้ำตาเช็ดหัวเข่า                                เสียใจเพราะช้ำใจหรือต้องผิดหวังอย่างหนัก 

น้ำตาตกใน                            เศร้าโศกเสียใจอย่างมากแต่ไม่แสดงให้ปรากฏ 

น้ำตาลใกล้มด ใครจะอดได้           ชายหญิงที่ใกล้ชิดกันมาก ย่อมห้ามใจมิให้รักกันได้ยาก 

น้ำท่วมทุ่ง ผักบุ้งโหรงเหรง           พูดมากแต่มีเนื้อหาสาระน้อย 

น้ำท่วมปาก                           พูดไม่ออกเพราะเกรงจะมีภัยแก่ตนและผู้อื่น 

น้ำน้อยแพ้ไฟ                                    ฝ่ายข้างน้อยย่อมแพ้ฝ่ายข้างมาก  

น้ำนิ่งไหลลึก                                    คนหงิม ๆ มักจะมีความคิดลึกซึ้ง  

น้ำบ่อน้อย                             น้ำลาย  

น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่า              พึ่งพาอาศัยกัน 

น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา                         ทีใครทีมัน 

น้ำเย็นปลาตาย                                  คำพูดที่ไพเราะอ่อนหวาน ซึ่งถูกใจผู้ฟัง 

นำร้อนปลาเป็น                                คำพูดที่ตรงไปตรงมา แบบขวานผ่าซาก

อาจไม่ถูกใจผู้ฟัง แต่ไม่เป็นพิษเป็นภัย 

น้ำลดต่อผุด                           เมื่อหมดอำนาจ ความชั่วที่ทำไว้ก็ปรากฏ 

น้ำสั่งฟ้า ปลาสั่งฝน,      สั่งเสียเป็นครั้งสุดท้าย, ทำการอันใดที่เป็นสิ่งสำคัญเพื่อไว้อาลัยก่อนจากไป 

น้ำหนึ่งใจเดียวกัน                มีความเป็นเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน 

นิ้วไหนร้ายก็ตัดนิ้วนั้น                    คนไม่ดีก็ตัดออกไปจากหมู่คณะ เพื่อมิให้เสียไปถึงคนอื่น 

เนื้อเต่ายำเต่า                                     เอาทรัพย์สินส่วนที่งอกเงยไปลงทุนหาประโยชน์ ต่อไปอีก

โดยไม่ใช้ทุนเดิม 

หมวด บ

บนข้าวผี ตีข้าวพระ             บนบาน , ขอร้องให้ผีสางเทวดา หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ช่วยเหลือโดยจะแก้บน เมื่อสำเร็จประสงค์แล้ว 

บนบานศาลกล่าว                 ขอร้องให้สิ่งศักดิ์ช่วยเหลือ 

บอกเล่าเก้าสิบ                                  บอกกล่าวให้รู้

สอนหนังสือสังฆราช                      สั่งสอนผู้มีความรู้ดีกว่าตน 

บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ให้ขุ่น                  รู้จักผ่อนปรนเข้าหากัน มิให้กระทบกระเทือนใจกัน,

รู้จักถนอมน้ำใจไม่ให้ขุ่นเคืองกัน 

บ้าหอบฟาง                           บ้าสมบัติ เห็นอะไร ๆ เป็นของมีค่าจะเอาทั้งนั้น,

อาการที่หอบหิ้วสิ่งของพะรุงพะรัง 

บ้าห้าร้อยจำพวก                  บ้ามากมายหลายประเภท 

บ่างช่างยุ                                คนที่ชอบพูดยุแหย่ให้เขาแตกกัน 

บานปลาย                              ขยายออกไปมากกว่าที่ตั้งใจไว้เดิม, ขยายเรื่องเล็กให้เป็นเรื่องใหญ่โตออกไป, ใช้เงินเกินกว่าที่ประมาณหรือกำหนดไว้ 

บ้านเคยอยู่ อู่เคยนอน                      สถานที่ตนเคยอาศัยอยู่มาก่อน 

บ้านแตกสาแหรกขาด         เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในครอบครัว หรือ ในบ้านเมืองอย่างร้ายแรงถึงทำให้ ต้องกระจัดกระจายพลัดพรากกัน 

บ้านนอกคอกนา                  ชาวไร่ชาวนาที่อยู่นอกกรุงหรือเมืองหลวง 

บ้านเมืองมีขื่อมีแป               บ้านเมืองหรือประเทศย่อมมีกฎหมายคุ้มครอง 

บุกป่าฝ่าดง                            พยายามต่อสู้อุปสรรคต่าง ๆ 

บุญทำกรรมแต่ง                   บุญหรือบาปที่ทำไว้ใน ชาติก่อนเป็นเหตุทำให้รูปร่างหน้าตา

หรือชีวิตของคนเราในชาตินี้ สวย งาม ดี ชั่ว 

เบี้ยต่อไส้                                เงินหรือสิ่งของที่หามาได้พอประทังชีวิต ไปวันหนึ่ง ๆ 

เบี้ยน้อยหอยน้อย                 มีเงินน้อย มีไม่มาก 

เบี้ยบ้ายรายทาง                                 เงินที่จะต้องใช้จ่ายหรือเสียไปเรื่อย ๆ เป็นระยะ ๆ

ในขณะทำธุรกิจอย่างใดอย่างหนึ่งให้สำเร็จ 

แบกหน้า                                 จำใจกับมาแสดงตัวหรือติดต่อกับผู้ที่ตน เคยทำไม่ดี หรือไม่เหมาะสมมาก่อนอีก  

หมวด ป

ปรานีตีเอาเรือ                                    เอ็นดูหรือช่วยเหลือเขา แต่กับกลับถูกประทุษร้ายตอบ 

ปล่อยนกปล่อยกา                ปล่อยลูกนกลูกกา  ปล่อยให้เป็นอิสระไม่เอาผิด

ปล่อยให้พ้นจากความผูกผัน 

ปล่อยปลาลงน้ำ                                ปล่อยศัตรูไป แล้วจะไม่นึกถึงบุญคุณ 

ปล่อยเสือเข้าป่า                                ปล่อยศัตรูไป อาจกับมาทำร้ายภายหลังอีก 

ปลาข้องเดียวกัน                  คนที่อยู่ร่วมกันหรือเป็นพวกเดียวกัน 

ปลาตกน้ำตัวโต                                 สิ่งที่เสียหรือสูญหายไปมักดูมีค่ามากเกินความเป็นจริง 

 ปลาติดร่างแห                      คนที่พลอยได้รับกรรมร่วมกับผู้อื่น ทั้ง ๆ ที่ไม่ได้มีส่วนพัวพันด้วย 

ปลาหมอตายเพราะปาก      คนที่พูดพล่อยจนตัวเองได้รับอันตราย 

ปลาใหญ่กินปลาเล็ก           ประเทศหรือคนที่มีอำนาจหรือผู้ใหญ่ที่กดขี่ข่มเหง ผู้อ่อนแอหรือผู้น้อย 

ปลายอ้อปลายแขม  ยังไม่เกิดหรือยังอยู่ที่ไหนไม่รู้ ยังอยู่ห่างไกล 

ปล้ำผีลุกปลุกผีนั่ง     พยายามทำให้มีเรื่อยมีราวขึ้นมา 

ปลูกเรือนคร่อมตอ  กระทำสิ่งล่วงล้ำ หรือทับสิทธิของผู้อื่น จะรู้เท่าถึงการณ์หรือไม่ก็ตาม  

ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่ ผูกอู่ตามใจผู้นอน ทำตามความพอใจของผู้ที่ได้รับผลโดยตรง 

ปลูกเรือนพอตัว หวีหัวพอเกล้า                 ทำการใดให้พอสมควร แก่ฐานะของตน 

ปวดเศียรเวียนเกล้า              เดือดร้อนรำคาญใจ เพราะมีเรื่องยุ่งยากมากจนแก้ไขไม่ทัน 

ปอกกล้วยเข้าปาก                ง่าย, สะดวก 

ปัญญาแค่หางอึ่ง                  มีปัญญาหรือความรู้น้อย, โง่ 

ปัดสวะ                                  ทำอย่างขอไปที 

ปากปราศรัยใจเชือดคอ                  พูดดีด้วยแต่ใจคิดร้าย 

ปากปลาร้า                            ชอบพูดคำหยาบ, ชอบว่าคนหยาบ ๆ  

ปากเป็นชักยนต์                    ว่ากล่าวสั่งสอนไม่รู้จักหยุด 

ปากไม่สิ้นกลิ่นน้ำนม                      ยังเป็นเด็ก 

ปากว่าตาขยิบ                                   พูดอย่างหนึ่ง แต่ทำอีกอย่างหนึ่ง, ปากกับใจไม่ตรงกัน 

ปากว่ามือถึง                         พอพูดก็ทำเลย 

ปากหวานก้นเปรี้ยว                         พูดจาอ่อนหวานแต่ไม่จริงใจ 

ปิ้งปลาประชดแมว              ทำประชดหรือแดกดันที่ตน ต้องกลับเสียผลประโยชน์มากขึ้น 

ปิดควันไฟไม่มิด                              ปิดเรื่องที่อื้อฉาวไปทั่วแล้วไม่สำเร็จ 

ปิดทองหลังพระ                  ทำความดีแต่ไม่ได้รับการยกย่อง เพราะไม่มีใครเห็นคุณค่า 

ปิดประตูตีแมว                                 รังแกคนไม่มีทางสู้หรือไม่มีทางรอดได้ 

เป็ดขันประชันไก่                 ผู้ที่มีความรู้ความสามารถน้อยแต่อวดแสดง แข่งกับผู้ที่มีความรู้ความสามารถสูง; หาคนดีมีความสามารถไม่ได้ ก็เอาคนที่ด้อย กว่ามาแทน 

เป็นกอบเป็นกำ                                เป็นผลดี, เป็นชิ้นเป็นอัน, เป็นก้อนใหญ่ทำประโยชน์ต่อไปดี 

เป็นเงาตามตัว                                   คอยติดตามอยู่ตลอดเวลา, เพิ่มขึ้นหรือลดลงตามไปด้วย 

เป็นดั้งหน้า                            ออกหน้ามาคอยป้องกัน 

เป็นหุ่นให้เชิด                                   อยู่ในฐานะหรือตำแหน่งที่ต้องทำตามที่เขาสั่ง 

เป็นหูเป็นตา                          ช่วยสดับตรับฟังและดูแลรักษาแทน 

แปดเหลี่ยม สิบสองคม                   มีเล่ห์เลี่ยมมาก,เล่ห์กลมายามาก 

โปรดสัตว์ได้บาป                 ทำดีแต่กลับได้ชั่ว 

ไปตายเอาดาบหน้า              ยอมไปเผชิญกับความทุกข์ และความลำบากข้างหน้า 

ไปวัดไปวาได้                                   มีรูปร่างหน้าตาดี พอจะอวดเขาได้ 

ไปไหนมาสามวาสองศอก             ถามอย่างหนึ่งตอบไปอีกอย่างหนึ่ง 

ไปอย่างน้ำขุ่นๆ                                พูดเข้าตัวหลบเลี่ยงไปอย่างข้างๆคูๆ

หมวด ผ

ผงเข้าตาตัวเอง                   เมื่อปัญหาหรือความเดือดร้อนเกิดแก่ผู้อื่น ช่วยแก้ไขให้เขาได้

แต่เมื่อเกิดแก่ตนกลับแก้ไขไม่ได้ 

ผ่อนสั้นผ่อนยาว                              ประนีประนอมกัน,อะลุ่มอล่วยกัน 

ผ่อนหนักเป็นเบา                 ลดความรุนแรงหรือร้ายแรงลง, ลดหย่อนลง 

ผักต้นขนมยำ                                      ผสมปนเปกันยุ่งเหยิง 

ผักชีโรยหน้า                           ทำความดีเพียงผิวเผินเพียงชั่วคราว ให้เห็นว่าดี 

ผัดวันประกันพรุ่ง                ขอเลื่อนเวลาออกไปครั้งแล้วครั้งเล่า 

ผัวหาบเมียคอน                  ช่วยกันทำมาหากินทั้งผัวทั้งเมีย 

ผ้าขี้ริ้วห่อทอง                                  คนมั่งมีแต่แต่งตัวซอมซอ 

ผินหลังให้                             ไม่สนใจ,ไม่แยแส, ไม่ใยดี,เลิกคบกัน 

ผีเข้าผีออก                            เดี๋ยวดีเดี๋ยวร้ายไม่คงที่ 

ผีซ้ำด้ามพลอย                                  ถูกซ้ำเติมเมื่อพลาดพลั้ง

ผีถึงป่าช้า                               ต้องยอมทำเพราะจำใจหรือไม่มีทางเลือก 

ผีบ้านไม่ดี ผีป่าก็พลอย       คนในบ้านช่วยเป็นใจให้คนนอกบ้านเข้ามา ทำความเสียหายได้,คนในบ้านไม่ดีทำให้ คนที่มาอาศัยอยู่ด้วยพลอยไม่ดีไปด้วย 

ผีไม่มีศาล                              ไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่ง 

ผู้ชายพายเรือ                                     ผู้ชายทั่วไป 

ผู้หญิงยิงเรือ                          ผู้หญิงทั่วไป 

เผอเรอกระเชอก้นรั่ว                      เลินเล่อไม่ระวังดูแลให้รอบคอบ ก่อให้เกิดความเสียหาย 

แผ่นดินกลบหน้า                 ตาย 

แผลเก่า                                              ความเจ็บช้ำที่ฝังใจอยู่ไม่รู้ลืม 

หมวด ฝ

ฝนตกก็แช่ง ฝนแล้งก็ด่า                 การทำอะไรๆ จะให้ถูกใจคนทั้งหมดนั้นเป็น

ไปไม่ได้ทำอย่างไรๆ ก็ไม่ถูกใจสักอย่าง 

ฝนตกขี้หมูไหล คนจัญไรมาพบกัน          พลอยเหลวไหลไปด้วย, เรื่องเหลวไหลไม่มีสาระ 

ฝนตกไม่ทั่วฟ้า                                 เรื่องที่เกิดขึ้นโดยไม่มีวี่แวว หรือไม่ได้คาดหวังไว้ก่อน 

ฝนตกอย่าเชื่อดาว                มีเมียสาวอย่าเชื่อแม่ยาย อย่าไว้ใจใครหรืออะไรจนเกินไป 

ฝนทั่งให้เป็นเข็ม                  เพียรพยายามสุดความสามารถ จนกว่าจะสำเร็จผล 

ฝนสั่งฟ้า ปลาสั่งหนอง           สั่งเสียเป็นครั้งสุดท้าย

ฝ่าคมหอกคมดาบ                เสี่ยงอันตรายในสงคราม, เสี่ยงอันตรายจากอาวุธนานาชนิด 

ฝากเนื้อไว้กับเสือ                ฝากสิ่งใดสิ่งหนึ่งไว้กับผู้ที่ชอบสิ่งนั้น ย่อมสูญหายได้,

ไว้วางใจคนที่ไม่ควรไว้วางใจ 

ใฝ่ร้อนจะนอนเมีย ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย          มุ่งหวังจะสบายต้องทำงาน ถ้าเกียจคร้านจะลำบากยากจน 

ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์                 หวังสิ่งที่เกินฐานะตน (ใช้ในความปฏิเสธ) 

หมวด พ

พกนุ่น                     ใจเบา,เอนเอียงเชื่อคนง่าย 

พกหิน                                    ใจหนักแน่น 

พบไม้งามเมื่อยามขวานบิ่น            พบหญิงสาวที่ต้องใจเมื่อแก่,พบสิ่งที่ ต้องการเมื่อไม่สามารถจะได้สิ่งนั้น 

พระมาลัยมาโปรด               ผู้ที่มาช่วยเหลือในยามที่กำลังตกทุกข์ ได้ยากได้ทันท่วงที 

พระศุกร์เข้าพระเสาร์แทรก           ความทุกข์ยากลำบากหรือเคราะห์ร้าย

ที่เกิดซ้อนกันเข้ามาในขณะเดียวกัน  

พระอิฐพระปูน                                 นิ่งเฉย,วางเฉยไม่เดือดร้อน, ไม่รู้สึกยินดียินร้าย 

พร้างัดปากไม่ออก        นิ่ง,ไม่ค่อยพูด,ไม่ช่างพูด 

พรากลูกนกลูกกา         ทำให้ลูกพลัดพรากจากพ่อแม่ 

ลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้    พูดหรือทำอะไรโดยไม่ระมัดระวัง ย่อมเกิดความเสียหาย 

พลัดที่นาคาที่อยู่                               พลัดพรากจากถิ่นฐานเดิม, ระหกระเหิน 

พลิกแผ่นดิน                         เปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในระบบ หรือวิธีการปกครองแผ่นดิน,

อาการที่ตามหาเท่าไรๆ ก็ไม่พบ 

พลิกหน้ามือเป็นหลังมือ           เปลี่ยนแปลงหรือทำให้ผิดไป จากเดิมอย่างตรงกันข้าม 

พอก้าวขาก็ลาโรง         ชักช้าทำให้เสียการ 

พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน                  รู้ทันกัน 

พอเลี้ยงปากเลี้ยงท้อง                     พอกินพอใช้,พอเลี้ยงตัวได้ 

พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่                     รู้ทันกัน 

พ่อแจ้แม่อู                             ต่างพันธุ์กัน,พันทาง 

พ่อพวงมาลัย                                    ชายที่ปล่อยชีวิตตามสบายไม่ยอมตั้งตัว

หรือทำการงานเป็นหลักเป็นฐาน  

พายเรือคนละที                                ทำงานไม่ประสานกัน ทำด้วยความยากลำบาก 

พายเรือในหนอง                              คิด ทำ หรือพูดวกวนกลับไปกลับมา 

พาลรีพาลขวาง                                ชอบหาเรื่องทะเลาะวิวาท 

พาลีหลายหน้า                                  กลับกลอก,ไม่ซื่อสัตย์ 

พึ่งจมูกคนอื่นหายใจ                       อาศัยผู้อื่นมักไม่สะดวก 

พึ่งลำแข้งตัวเอง                               ช่วยตัวเอง 

พุ่งหอกเข้ารก                       ทำพอให้เสร็จไปโดยไม่มีเป้าหมายหรือ โดยไม่คำนึงว่าใครจะเดือดร้อน 

พูดคล่องเหมือนล่องน้ำ                  พูดไม่ติดขัด 

พูดเป็นต่อยหอย                               พูดฉอดๆไม่ได้หยุดปาก 

พูดเป็นนัย                              พูดแสดงให้รู้ชั้นเชิงอยู่ในที 

พูดไปสองไพเบี้ยนิ่งเสียตำลึงทอง                       พูดไปไม่มีประโยชน์นิ่งเสียจะดีกว่า 

พูดอย่างมะนาวไม่มีน้ำ                   พูดห้วนๆ,พูดไม่มีหางเสียง 

เพชรตัดเพชร                                     คนเก่งต่อเก่งมาสู้กัน 

เพชรร้าว                                ไม่บริสุทธิ์,มีตำหนิ 

แพแตก                                              พลัดพรากกันไป,กระจัดกระจายกันไป 

แพ้เป็นพระ ชนะเป็นมาร    การยอมแพ้ทำให้เรื่องสงบ,

แพะรับบาป                           คนที่รับเคราะห์กรรมหรือความผิดแทนผู้อื่น

หมวด ฟ

ฟังไม่ได้ศัพท์ จับไปกระเดียด       ฟังไม่ได้ความชัดแล้วเอาไปพูดต่อหรือทำผิดๆพลาดๆ 

ฟ้าเคืองสันหลัง                    เคราะห์กรรมหรือโทษทัณฑ์ร้ายแรง จากอำนาจเบื้องบน 

ฟ้าไม่กระเทือนสันหลัง                  อำนาจเบื้องบนหรือผู้ปกครอง ยังไม่ลงโทษทัณฑ์ 

ไฟสุมขอน                            อารมณ์ร้อนรุ่มที่คุกรุ่นอยู่ในใจ

หมวด  ม.

มดแดงแฝงพวงมะม่วง                   ชายที่ปองรักหญิงที่อยู่ใกล้กัน และคอยกีดกันไม่ให้ชายอื่นมารัก 

มะกอกสามตะกร้าปาไม่ถูก           พูดจาตลบตะแลงพลิกแพลง กลับกลอกจนจับคำพูดไม่ถูก,

 มะพร้าวตื่นตก ยาจกตื่นมี เห่อหรือตื่นเต้นในสิ่งที่ตนไม่เคยมี ไม่เคยได้จนเกินพอดี 

มั่งมีในใจแล่นใบบนบก                  คิดฝันในเรื่องที่เป็นไปไม่ได้

คิดสมบัติบ้า,                     สร้างวิมานในอากาศ 

มัดมือชก                                บังคับให้อีกฝ่ายหนึ่งอยู่ในอำนาจ แล้วจัดการเอาตามใจชอบ 

มาเหนือเมฆ                          มีความคิดหรือชั้นเชิงเหนือผู้อื่น,

 ม้าดีดกระโหลก                  มีกิริยากระโดกกระเดกลุกลน หรือไม่เรียบร้อย(ใช้แก้ผู้หญิง) 

มากขี้ควายหลายขี้ช้าง                    มากมายเสียเปล่าใช้ประโยชน์ไม่ได้ 

มากหมอมากความ มากคนมากเรื่อง 

มีทองเท่าหนวดกุ้ง นอนสะดุ้งจนเรือนไหว                    มีสมบัติเพียงเล็กน้อย แต่กังวลจนนอนไม่หลับ 

มีเฟื้องมีสลึง                         มีเงินเล็กน้อย 

มีภาษีกว่า                              ได้เปรียบเหนือกว่า 

มือถือสาก ปากถือศีล                      ภายนอกแสดงตัวเป็นผู้มีศีลธรรม แต่ที่จริงประพฤติชั่ว 

มือไม่พาย เอาตีนราน้ำ                    ไม่ช่วยแล้วยังขัดขวางการทำงานของผู้อื่น 

มือสะอาด                              มีความประพฤติดี, มีความซื่อสัตย์สุจริต 

มือสั้นตีนสั้น                                     ขาดกำลังหนุนช่วยในการประกอบ กิจการให้สำเร็จด้วยดี  

มือห่างตีนห่าง                                  สุรุ่ยสุร่าย,เลินเล่อ, สะเพร่า,ไม่ระมัดระวัง 

เมื่อพีเนื้อหอม เมื่อผอมเนื้อเหม็น             ยามรวยคนมาห้อมล้อมประจบประแจง

ยามจนคนพากันหน่ายหนี 

เมื่อเอยเมื่อนั้น                                  ชักช้า อืดอาด ยืดยาด 

แม่กระชังหน้าใหญ่             ผู้ที่ชอบแสดงตัวออกหน้าเป็นหัวเรือใหญ่ 

แม่สายบัวแต่งตัวค้าง          ผู้ที่แต่งตัวคอยผู้มารับออกนอกบ้าน แต่เขาไม่มาตามนัดหรือแต่งตัวเตรียม จะไปไหนแต่แล้วไม่ได้ไป 

ไม่เข้ายา                                 ไม่ได้ความ,ไม่ได้เรื่อง 

ไม่ใช่ขี้ไก่                               ไม่เลว,มีอะไรดีเหมือนกันดูหมิ่นไม่ได้ 

ไม่ดูดำดูดี,ไม่ดูดำดูแดง                  เลิกเกี่ยวข้องกันอย่างเด็ดขาด 

ไม่ดูตาม้าตาเรือ                                ไม่พิจารณาให้รอบคอบ 

ไม่ได้เบี้ยออกข้าว                ไม่มีส่วนได้อะไร แล้วยังต้องเสียผลประโยชน์อีก 

ไม่ได้เบี้ยเอาข้าว                  ไม่ได้อย่างหนึ่งก็ต้องเอาอีกอย่างหนึ่ง, ไม่ยอมกลับมือเปล่า 

ไม่พูดพร่ำทำเพลง               ไม่รอให้ชักช้า,ทันทีทันใด 

ไม่มีปี่มีขลุ่ย                           ไม่มีเค้า,กระทันหันไม่รู้เนื้อรู้ตัว 

ไม่มีมูลฝอยหมาไม่ขี้                       ไม่มีเหตุย่อมไม่มีผล 

ไม่รู้จักเสือเอาเรือเข้ามาจอด          ไม่รู้จักมอดเอาเรือเข้ามาขวาง ทำสิ่งที่ไม่รู้ว่าจะมีภัยมาถึงตัว 

ไม่รู้จักหัวนอนปลายตีน                  ไม่รู้จักความเป็นมาหรือฐานะพื้นเพ 

ไม่รู้อีโหน่อีเหน่                               ไม่รู้เรื่องรู้ราวที่เกิดขึ้น 

ไม่เห็นน้ำตัดกระบอก         ไม่เห็นกระรอกก่งหน้าไม้  ด่วนทำอะไรลงไปทั้งๆที่ยังไม่ถึงเวลาอันควร 

ไม่เหลือบ่ากว่าแรง              ไม่เกินความสามารถที่จะทำได้ 

ไม่เออออห่อหมก                ไม่ตกลงด้วย,ไม่ยินยอม 

ไม้ใกล้ฝั่ง                               แก่ใกล้จะตาย 

ไม้งามกระรอกเจาะ                         หญิงสวยมักไม่บริสุทธิ์ 

ไม้นอกกอ                             คนที่ประพฤตินอกแบบแผนของ วงศ์ตระกูล(ใช้ในทางไม่ดี) 

ไม้ป่าเดียวกัน                                    พวกเดียวกัน 

ไม้ร่มนกจับ                           ผู้ที่มีอำนาจวาสนาย่อมมีคนพึ่งบารมี 

ไม้ล้มเงาหาย                                     คนที่เคยมีวาสนาเมื่อตกต่ำลง ผู้ที่มาพึ่งบารมีก็หายหน้าไป 

ไม้หลักปักเลน,ไม้หลักปักขี้ควาย                        โลเล,ไม่แน่นอน 

ไม้อ่อนดัดง่ายไม้แก่ดัดยาก            อบรมสั่งสอนเด็กให้ประพฤติดี ง่ายกว่าอบรมสั่งสอนผู้ใหญ่ 

หมวด ย

ยกตนข่มท่าน                                    พูดทับถมผู้อื่น แสดงให้เห็นว่าตัวเหนือกว่า 

ยกตัวขึ้นเหนือลม                ปัดความผิดให้พ้นตัว, ยกตนเหนือคนอื่น 

ยกภูเขาออกจากอก             โล่งอก,หมดวิตกกังวล 

ยกเมฆ                                                เดาเอา,นึกคาดเอาเอง,กุเรื่องขึ้น 

ยกหางตนเอง                                    ยกตนเองว่าดีกว่า เก่งกว่า 

ยักษ์ปักหลั่น                         ผู้ที่มีรูปร่างใหญ่โต 

ยักษ์มักกะสัน                                   ผู้ที่มีใจคอดุร้าย 

ยาหม้อใหญ่                          น่าเบื่อ,น่าเอือมระอา 

รักยาวให้บั่น รักสั้นให้ต่อ  รักจะอยู่ด้วยกันนานๆ ให้ตัดความคิด อาฆาตพยาบาทออกไป รักจะอยู่กันสั้นๆ ให้คิดอาฆาตพยาบาทเข้าไว้ 

ยิงปืนนัดเดียวได้นกสองตัว           ทำอย่างเดียวได้ผล 2 อย่าง หรือ 2 ทาง

ลงทุนครั้งเดียว         ได้ผลกำไร 2 ทาง 

ยิ้มด้วยปาก ถากด้วยตา                   เยาะเย้ยด้วยกิริยาท่าทาง 

ยืนกระต่ายขาเดียว               พูดยืนยันอยู่คำเดียว ไม่เปลี่ยนแปลงความคิดเดิม 

ยื่นแก้วให้วานร                                เอาของมีค่าให้แก่คนที่ไม่ใช่ธุระของตน 

ยื่นจมูก                                               เข้าไปสอดแทรกในเรื่องที่ไม่ใช่ธุระของตน 

ยื่นหมูยื่นแมว                                    แลกของกันโดยต่างฝ่ายส่งยื่น และรับในเวลาเดียวกัน 

ยืมจมูกคนอื่นหายใจ                        อาศัยผู้อื่น มักไม่สะดวก 

ยุให้รำตำให้รั่ว                                  ยุให้แตกกัน,ยุให้ผิดใจกัน 

ยุ่งเหมือนยุงตีกัน                              ยุ่งเหยิง,สับสนปนเปกัน 

หมวด ร

ร่มไม้ชายคา                          ที่พึงพาอาศัย 

รวบหัวรวบหาง                               รวบรัดให้สั้นหรือให้เสร็จโดยเร็ว ฉวยโอกาสเมื่อมีช่องทาง 

เรียบเรียงเคียงหมอน,ร่วมหอลงโรง        แต่งงานกัน,อยู่กินกันฉันผัวเมีย 

ร้อนวิชา                                 เกิดความเร่าร้อนเนื่องจากคาถาอาคม จนอยู่ไม่เป็นปกติ เร่าร้อนอยากแสดงวิชา ความรู้พิเศษ หรือคาถาอาคมจนผิดปกติวิสัย 

ร้อนอาสน์                               มีเหตุหรือมีเรื่องเดือดร้อนทำให้อยู่เฉยไม่ได้ 

รักดีหามจั่ว รักชั่วหามเสา              ใฝ่ดีหรือประพฤติดีจะมีความสุขความเจริญ

ใฝ่ชั่วหรือประพฤติชั่วได้รับความลำบาก 

รักพี่เสียดายน้อง                  ลังเลใจ,ตัดสินใจไม่ถูกว่าจะเลือกอย่างไหนดี 

ราบเป็นหน้ากลอง               ราบเรียบ,หมดเสี้ยนหนาม 

รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง                   ทำไม่ดีหรือทำผิดแล้วไม่รับผิด กลับโทษคนอื่น 

รื้อแต่หลังคาเขาหลังคาเราไม่รื้อ  คิดแต่จะเอาของผู้อื่นมาใช้ของของตัวเก็บไว้,

รู้งู ๆ ปลา ๆ                           รู้เล็ก ๆน้อย ๆ ,รู้ไม่จริง 

รู้จักเก็บรู้จักเขี่ย                                รู้จักสะสม,รู้จักหาไว้ใช้ 

รู้เห็นเช่นชาติ                                     รู้กำพืด,รู้นิสัยใจคอ 

รู้น้อยพลอยรำคาญ              รู้น้อยไม่เข้าใจทำให้เกิดความรำคาญใจ 

รู้มากยากนาน                                   รู้มากเกินไป ทำให้ลำบากยุ่งยากใจ 

รู้ยาวรู้สั้น                               รู้จักผ่อนสั้นผ่อนยาว 

รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม                 เรียนรู้ไว้ไม่หนักเรี่ยวแรง

รู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง         รู้จักหลบหลีกเอาตัวรอดหรือ ปรับตัวให้เข้ากับเหตุการณ์ 

รู้หาญรู้ขลาด                                     กล้าในที่ควรกล้า กลัวในที่ควรกลัว 

รู้อย่างเป็ด                              รู้ไม่จริงสักอย่างเดียว 

เรียนผูกต้องเรียนแก้                        รู้วิธีทำก็ต้องรู้วิธีแก้ไข, รู้กลอุบายทุกทางทั้งทางก่อและทางแก้ 

เรือขาดหางเสือ                                คนที่ขาดสติสัมปชัญญะ, ครอบครัวที่ขาดผู้ดูแลรับผิดชอบ,

เรือร่มในหนอง ทองจะไปไหน     คนในเครือญาติแต่งงานกันทำให้ ทรัพย์มรดกไม่ตกไปอยู่กับผู้อื่น 

เรือล่มเมื่อจอด ตาบอดเมื่อแก่       ทำอะไรมาด้วยดีตลอดแต่พอ จะสำเร็จก็มีอุปสรรค,คนที่ทำตนเป็น คนดีโดยตลอดแต่มาเสียคนเมื่อแก่ 

เรือใหญ่คับครอง                 คนที่เคยเป็นใหญ่เป็นโต เมื่อตกต่ำลง ก็วางตัวอย่างคนสามัญไม่ได้,จมไม่ลง 

หมวด ฤ 

ฤาษีแปลงสาร                                   ทำเรื่องร้ายให้กลายเป็นดี 

ฤาษีเลี้ยงลิง                           ผู้เลี้ยงเด็กซุกซนหรือปกครองคนหมู่มาก ที่ไม่อยู่ในระเบียบวินัยย่อมเดือดร้อนรำคาญ 

หมวด ล

ละเลงขนมเบื้องด้วยปาก                ดีแต่พูด 

ลากหนามจุกช่อง                 ยกเรื่องต่าง ๆ มาอ้างป้องกันตัว, ขัดขวางไม่ให้คนอื่นได้รับ

ประโยชน์เมื่อตนเองไม่ได้รับประโยชน์ด้วย 

ลางเนื้อชอบลางยา              ต่างคนต่างชอบไม่เหมือนกัน, ของสิ่งเดียวกัน คนหนึ่งชอบ

อีกคนหนึ่งไม่ชอบ 

ลำหักลำโค่น                         ใช้กำลังหรือชั้นเชิงอย่างรุนแรง 

ลิงตกต้นไม้                           ผู้เชี่ยวชาญในวิชาใดก็ตาม อาจพลาดพลั้งในวิชานั้นได้ 

ลิงหลอกเจ้า                          ล้อหลอกผู้ใหญ่เวลาผู้ใหญ่เผลอ 

ลิดตีนปู                                  ตัดกำลังไปทีละน้อย ๆ  

ลิ้นตวัดถึงหู                          พูดจาตลบตลบตะแลงเชื่อถือไม่ได้ 

ลิ้นไม่มีกระดูก                                  พูดสับปลับ กลับกลอก เอาแน่นอนไม่ได้ 

ลิ้นลังกา                                 พูดพล่อย ๆ จนไม่น่าเชื่อถือ 

ลูกไก่อยู่ในกำเมือ                ผู้ที่ตกอยู่ในอำนาจ, ผู้ที่ไม่มีทางสู้ 

ลูกขุนพลอยพยัก                              ผู้ที่คอยว่าตามหรือเห็นด้วยกับผู้ใหญ่ เป็นเชิงประจบสอพลอ 

ลูกผีลูกคน                             เอาเป็นที่แน่นอนไม่ได้, ก่ำกึ่งกัน 

ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น                      ลูกย่อมไม่ต่างกับพ่อแม่มากนัก 

ลูกสมภารหลานเจ้าวัด                    ลูกเจ้านายหรือผู้มีอำนาจ, ลูกท่านหลานเธอ 

ลูบหน้าปะจมูก                                 ทำอะไรเด็ดขาดจริงจังไม่ได้ เพราะจะกระทบกระเทือนพวกพ้อง 

เล่นกับไฟ                              ลองดูผู้มีศีลมีอำนาจหรือบารมีสูง;เสี่ยงกับความรัก 

เล่นเพลงยาว                         ลอบมีจดหมายรักถึงกัน, เขียนหนังสือโต้ตอบไปมาไม่จบสิ้น 

เล่นเอาเถิดเจ้าล่อ                             หลบกันไปหลบกันมา,

สวนกันไปสวนกันมา                      ไม่พบกัน 

เลี้ยงช้างกินขี้ช้าง                             หาผลประโยชน์โดยมิชอบจากงานที่ทำ 

เลี้ยงลูกเสือลูกจระเข้                      เลี้ยงลูกศัตรูหรือลูกคนพาล จะได้รับความเดือดร้อน 

เลือกที่รักมักที่ชัง                 ลำเอียง 

เลือกนักมักได้แร่                              เลือกมากนักมักจะได้คนที่ไม่ดี ( ใช้พูดตำหนิผู้ที่เลือกคู่ครอง ) 

เลือดขึ้นหน้า                                     โกรธ, โมโห 

เลือดเข้าตา                            ทำหรือต่อสู้อย่างไม่กลัวตาย 

เลือดในอก                            ลูก 

ไล่ที่ทำวัง                              บังคับให้ย้ายที่ไปให้พ้น เพื่อตนจะได้เข้าไปอยู่ 

ไล่ลูกฆ้อง                             ดุด่าว่ากล่าวหรือลงโทษเรียงแถว

หมวด ว

วัดรอยตีน                              พยายามลบหลู่หรือต่อสู้ แข่งดี ผู้มีอำนาจสูงกว่า;

เปรียบเทียบดูว่าพอต่อสู้ได้หรือไม่ 

วันพระไม่มีหนเดียว                        วันหน้ายังมีโอกาสอีก ( ใช้พูดเป็นคำอาฆาต ) 

วัวใครเข้าคอกคนนั้น                      กรรที่ผู้ใดทำไว้ย่อมส่งผลให้แก่ผู้นั้น 

วัวพ้นหลัก                            วกหรือย้อนกลับไปสู่ที่เริ่มต้น 

วัวลืมตีน                                คนที่ได้ดีแล้วลืมตัว  

วัวหายล้อมคอก                               ของหายแล้วจึงคิดป้องกัน, เรื่องเกิดขึ้นแล้วจึงคิดแก้ไข 

ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง                   พูดว่ากล่าวผู้อื่นไม่ให้ทำอย่างใด แต่ตนกลับทำหรือเป็นเสียเอง 

ว่าสาดเสียเทเสีย                               พูดด่าว่าอย่างรุนแรง 

ว่ายน้ำหาจระเข้                                เสี่ยงเข้าไปหาทั้ง ๆ ที่รู้ว่าเป็นอันตราย,

ใจดีสู้เสือ 

ว่าวติดลม                              เพลินจนลืมตัว  

ว่าวเหลิง                                เพลินจนลืมตัว 

วุ่นเป็นจุลกฐิน                                  ชุนละมุนวุ่นวาย 

หมวด ศ

ศรศิลป์ไม่กินกัน                  ไม่ถูกกัน, ไม่ลงรอยกัน 

ศิษย์มีครู                                คนเก่งที่มีครูเก่ง 

ศึกหน้านาง                           วิวาทต่อสู้ต่อหน้าหญิงที่ต่างฝ่ายหมายปอง 

หมวด ส

สร้างวิมานในอากาศ                       ใฝ่ฝันถึงความมั่งมี, คาดหวังว่าจะได้เป็นอะไรอย่างเลิศลอย 

สวยแต่รูปจูบไม่หอม             รูปร่างสวยงามแต่กริยามารยาทและความประพฤติไม่ดี 

สวรรค์อยู่ในอกนรกอยู่ในใจ         ความดีความชั่วอยู่ที่ใจตนเอง 

สองฝักสองฝ่าย                                มีใจฝักฝ่ายทั้ง 2 ข้าง, ลังเลใจ 

สองหน้า                                ไม่ซื่อตรง, กลับกลอก, เข้าด้วยกันทั้ง 2 ฝ่าย 

สอนจระเข้ให้ว่ายน้ำ                       สอนสิ่งที่เขารู้ดีหรือทำได้อยู่แล้ว;

สอนคนพาลให้มีปัญญามากขึ้น 

สอนหนังสือสังฆราช                      สอนผู้มีความรู้ความสามารถดีอยู่แล้ว 

สอยดอกฟ้า                           พยายามจะขอแต่งงานกับผู้หญิงที่สูงศักดิ์กว่าตน 

สันหลังยาว                           คนเกียจคร้านเอาแต่นอน 

สาดโคลน                              ใส่ร้ายป้ายสี 

สาดน้ำรดกัน                                     กล่าวให้ร้ายซึ่งกันและกัน 

สามเพลงตกม้าตาย              แพ้เร็ว ยุติเร็ว 

สามสลึงเฟื่อง,สองสลึงเฟื่อง        ไม่เต็มเต็ง, บ้า ๆ บอ ๆ สติไม่สมบูรณ์,

มีจิตใจใกล้ไปทาง บ้า ๆ บอ ๆไม่เต็มบาท 

สายป่านสั้น                           มีเงินทุนน้อย 

สายป่านยาว                          มีเงินทุนมาก 

สาวไส้ให้กากิน                    เอาความลับของฝ่ายตนไปเปิดเผย ให้คนอื่นรู้เป็นการประจานตนหรือพวกของตน 

สิ้นตำรา, หมดตำรา จนปัญญา,  หมดผีมือ, หมดท่า 

สิ้นประตู                                ไม่มีทาง 

สิบเบี้ยใกล้มือ                                   ของหรือประโยชน์ที่ควรได้ก็เอาไว้ก่อน 

สีซอให้ควายฟัง                                แนะนำคนโง่ไม่มีประโยชน์ 

สุกก่อนห่าม,                                    ชิงสุกก่อนห่าม ด่วนทำสิ่งที่ยังไม่ควรแก่วัยหรือยังไม่ถึงเวลา 

สุกเอาเผากิน                                     ทำลวก ๆ , ทำพอให้เสร็จไปคราวหนึ่ง ๆ  

สู้ยิบตา                                               สู้จนถึงที่สุด, สู้ไม่ถอย 

สู้เหมือนหมาหมาจนตรอก            ฮึดสู้อย่างไม่คิดชีวิต 

สูงเท่านกเขาเหิน                             สูงระดับนกเขาบิน 

สูงเทียมเมฆ                          สูงมาก 

สูงสุดสอย                             สูงเกินไปจนยากที่จะเอามาครอบครองได้ 

เส้นผมบังภูเขา                                 เรื่องง่าย ๆ แต่คิดไม่ออก เหมือนมีอะไรมาบังอยู่ 

เสน่ห์ปลายจวัก                                เสน่ห์ที่เกิดจากผีมือการปรุงอาหารให้โอชารส 

เสียกำซ้ำกอบ                                   เสียไปเล็กน้อยแล้วแล้วยังต้องเสียมากอีก 

เสียกำได้กอบ                                   เสียน้อยไปก่อนแล้วจะได้มากภายหลัง 

เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน                   ยุยงให้ทะเลาะกัน 

เสือจนท่า ข้าจนทาง                        ไม่มีทางเลือก, หมดทางไป 

เสือซ่อนเล็บ                          ผู้ที่มีความเก่งกล้าสามารถ แต่ไม่แสดงให้รู้, ผู้มีเล่ห์กลอยู่ในใจ, ผู้เก็บความรู้สึกไว้ได้ดี 

เสือเฒ่าจำศีล                                    คนที่มีท่าทีสงบเสงี่ยม แต่มีเล่ห์เหลี่ยมมาก 

เสือทลายห้างช้างทลายโรง            คนที่แสดงกริยาเอะอะตึงตัง 

เสือนอนกิน                           ผู้ที่ได้รับผลประโยชน์หรือผลกำไร โดยไม่ต้องลงทุนลงแรง 

เสือในร่างสมัน                                 คนร้ายที่ปลอมมาในร่างของคนดี 

เสือรู้                                        คนที่มีไหวพริบหรือฉลาดเอาตัวรอด 

เสือลากหาง                          คนที่ทำท่าทีเป็นคนเซื่องซึม เป็นกลอุบายให้ผู้อื่นตายใจ แล้วเข้า ทำการอย่างใดอย่างหนึ่งโดยไม่ทันให้รู้ตัว, คนที่ทำท่าอย่าง 

เสือลากหาง  เพื่อขู่ให้กลัว 

เสือสิ้นตวัก                            คนที่ฮึดสู้อย่างไม่คิดชีวิต 

ใส่ตะกร้าล้างน้ำ                               ทำให้หมดราศี ทำให้หมดมลทิน 

ใส่ถ้อยร้อยคำ                                   ใส่ความ, พูดหาเหตุหาเรื่อง 

ใส่ไฟ                                                  ยุแหย่, ยั่วยุ, ยุยง 

ใส่สาแหรกแขวนไว้                        เลี้ยงดูอย่างพะเน้าพะนอไม่ต้องทำอะไร 

ใส่สีสัน                          พูดเสริมคำให้สละสลวยขึ้น, แสร้งพูดให้ไพเราะ 

ใส่หน้ากาก                           แสร้งทำเป็นดีด้วย 

ใส่หน้ายักษ์                           ทำหน้าถมึงทึง, แสดงอาการเกรี้ยวกราดดุดัน 

ไส้เป็นน้ำเหลือง                              อดอยากยากแค้น,ไม่มีอะไรกิน 

ไส้เป็นหนอน                                    ญาติมิตรหรือเพื่อนร่วมงานที่คิดคดทรยศ 

หมวด ห

หญ้าแพรก                สามัญชน 

หนอนบ่อนไส้                                  คนในบ้านหรือพวกเดียวกัน คิดคดทรยศต่อกัน 

หนอนหนังสือ                                  คนที่ชอบหมกมุ่นอยู่กับหนังสือ 

หนักแผ่นดิน                                     ไม่มีประโยชน์แก่ชาติบ้านเมือง 

หนักไม่เอา เบาไม่สู้             เกียจคร้านต่อการงานทุกชนิด 

หนังหน้าไฟ                          ผู้ต้องรับความเดือดร้อนก่อนผู้อื่น 

หน้าฉาก                                ลักษณะท่าทีและความเป็นอยู่ ที่ปรากฏแก่คนทั่วไป 

หน้าซื่อใจคด                                    มีหน้าตาดูซื่อ ๆ แต่ในใจคิดโกง 

หน้าเนื้อใจเสือ                                  มีหน้าตายิ้มแย้มแจ่มใส แต่ในใจดุร้าย 

หน้าไหว้หลังหลอก                        ต่อหน้าทำอย่างหนึ่ง ลับหลังทำอีกอย่างหนึ่ง 

หนามยอกอก                                     คนหรือเหตุการณ์ที่ทำให้รู้สึกเจ็บแปลบ ในอกอยู่ตลอดเวลา 

หนามยอกเอาหนามบ่ง                   ตอบโต้หรือแก้ด้วยวิธีการทำนองเดียวกัน 

หนามแหลมไม่มีใครเสี้ยม คนที่มีปฏิภาณไหวพริบของตัวเอง โดยไม่ต้องมีใครสอน 

หนีเสือปะจระเข้                  หนีภัยอันตรายอย่างหนึ่งแล้วต้องพบ ภัยอันตรายอีกอย่างหนึ่ง 

หนูตกถังข้าวสาร                 ผู้ชายที่มีฐานะไม่ค่อยดีได้แต่งงานกับคนที่ร่ำรวย 

หนูติดจั่น                               จนปัญญา, หาทางออกไม่ได้ 

หมดเขี้ยวหมดงา                  หมดอำนาจวาสนา, สิ้นฤทธิ์ 

หมดตำรา จนปัญญา,                     หมดท่า, หมดผีมือ 

หมอบกระแต                                    หมอบนิ่งไม่มีทางสู้ 

หมอบราบคาบแก้ว              ยอมตามโดยไม่ขัดขืน, ยอมแพ้โดยดี 

หมาขี้ไม่มีใครยกหาง                      คนที่ชอบยกตัวเอง, คนโอ้อวด 

หมาสองราง                          คนที่ทำตัวเข้าด้วยทั้ง 2 ฝ่าย 

หมาหยอกไก่                                     อาการที่ชายหยอกล้อหญิงสาว ( ใช้แก่ชายที่มีอายุ ) 

หมาหวงก้าง                         คนที่หวงของเอาไว้คนเดียว, คนที่หวงของที่ตนไม่สามารถเอาได้ 

หมาหัวเน่า                คนซึ่งเป็นที่รังเกียจของคนอื่นจน ไม่สามารถเข้ากับใครได้,

หมาหางด้วน                        คนที่ทำอะไรผิดพลาดจนได้รับความอับอาย แล้วชวนให้ผู้อื่นทำตามโดยยกย่อง การกระทำนั้นว่าดี ควรเอาอย่าง 

หมาเห่าใบตองแห้ง                         คนที่เก่งแต่พูด 

หมายน้ำบ่อหน้า                               มุ่งหวังจะได้สิ่งที่ยังมาไม่ถึง 

หมูเขาจะหามเอาคานเข้าไปสอด  คนที่เข้าไปขัดขวางขณะที่ผู้อื่นทำการกำลังสำเร็จ 

หมูในเล้า                               สิ่งที่อยู่ในเงื้อมมือ 

หมูในอวย                              สิ่งที่อยู่ในกำมือ 

หมูไปไก่มา                           ถ้อยทีถ้อยตอบแทนกัน, ให้สิ่งของ

แลกเปลี่ยนหรือตอบแทนซึ่งกันและกัน 

หวานเป็นลมขมเป็นยา                    คำติมักทำให้ได้สติหรือสำนึกตัว 

หอกข้างแคร่                                      ศัตรูที่อยู่ข้างตัว, คนใกล้ชิดที่อาจคิดร้ายขึ้นเมื่อไรก็ได้ 

หักด้ามพร้าด้วยเข่า                          หักโหมเอาด้วยกำลัง, ใช้อำนาจบังคับเอา 

หักลำ                                                 ทำให้เสียท่าหรือเสียเหลี่ยม 

หันหน้าเข้าหากัน                 เป็นไมตรีกัน, มาปรึกษากัน 

หันหลังให้กัน                                   โกรธ, เลิกคบค้า 

หัวกระไดไม่แห้ง                 มีแขกหรือคนมาหาอยู่ไม่ขาด ( หมายถึงบ้านที่มีลูกสาวสวยหรือ บ้านผู้มีอำนาจวาสนา ) 

หัวชนกำแพง,                   หัวชนขวา ลักษณะที่สู้ไม่ยอมถอย 

หัวมังกุท้ายมังกร                 ไม่เข้ากัน, ไม่กลมกลืนกัน,

ปนเปกันหลายแบบหลายอย่างจนหมดงาม 

หัวไม่วางหางไม่เว้น                       ถูกใช้งานหนักจนไม่ว่างเลย 

หัวหกก้นขวิด                                   เอาทุกท่าทุกทางโดยไม่มีความหมาย 

หัวหลักหัวตอ                                  สิ่งสำคัญที่เห็นเป็นไม่สำคัญไป 

หัวหายตะพายขาด               ชอบเที่ยวจนไม่อยู่ติดบ้าน 

หาตัวจับยาก                                     หาคนเทียมได้ยาก 

หาเศษหาเลย                                    หาประโยชน์เล็ก ๆ น้อย ๆ ไว้ 

หาห่วงมาคล้องคอ              รนหาภาระมาผูกพันมาใส่ตน ( ใช้เปรียบเปรยผู้ที่จะมีคู่ครอง ) 

หายเข้ากลีบเมฆ                   หายลับไปยังไม่ได้พบอีก 

หุงข้าวประชดหมา, ปิ้งปลาประชดแมว             ทำประชดหรือแดกกันในสิ่งไม่ควรทำ

รังแต่จะเสียประโยชน์ 

หูผีจมูกมด                             รู้เรื่องหรือข่าวอะไรได้รวดเร็วหรือทันท่วงที 

เห็นกงจักรเป็นดอกบัว                   เห็นผิดเป็นชอบ 

เห็นขี้ดีกว่าไส้                                   เห็นคนอื่นดีกว่าญาติพี่น้อง 

เห็นเขาขึ้นคานหาม เอามือประสานก้น   ทำเลียนแบบคนใหญ่คนโต หรือคนมั่งมีทั้ง ๆ ที่ตนไม่มีกำลัง ทรัพย์ หรือ ความสามารถพอ 

เห็นช้างขี้ ขี้ตามช้าง                         ทำเลียนแบบคนใหญ่คนโต หรือคนมั่งมีทั้ง ๆ ที่ตนไม่มีกำลัง

ทรัพย์ หรือ ความสามารถพอ 

เหยียบขี้ไก่ไม่ฝ่อ                  หยิบหย่งจับจด, ทำอะไรไม่จริงจัง, ไม่เอาการเอางาน 

เหยียบเรือสองแคม              ทำทีเข้าเป็นพวกทั้ง 2 ฝ่าย 

หมวด อ

อดเปรี้ยวไว้กินหวาน                      อดใจไว้ก่อน,รอสิ่งที่ดีกว่าข้างหน้า 

อ้อยเข้าปากช้าง                                สิ่งหรือประโยชน์ผู้ที่ตกอยู่ในมือผู้มีอำนาจ แล้วยากที่จะได้คืน,

สิ่งหรือประโยชน์ที่ตกอยู่ในมือแล้ว 

อัฐยายซื้อขนมยาย                เอาทรัพย์ของผู้อื่นซื้อ หรือแลกเปลี่ยนสิ่งของมีค่าของผู้นั้น,

เอาทรัพย์จากผู้ปกครองหญิงที่จะขอแต่งงานด้วย

มาใช้เป็นสินสอดของหมั้นโดยสมรู้กัน 

อาบน้ำร้อนมาก่อน              เกิดก่อนจึงได้รู้ได้เห็นสิ่งต่าง ๆ มามากกว่า 

อาศัยลำแข้งตัวเอง        ช่วยตัวเอง 

เอากุ้งฝอยไปตกปลากะพง            ลงทุนน้อยหวังผลกำไรมาก 

เอาจมูกผู้อื่นมาหายใจ                     อาศัยผู้อื่นมักไม่สะดวก 

เอาทองไปรู่กระเบื้อง                      ต่อสู้หรือทะเลาะกับคนพาล หรือคนที่มีฐานะต่ำกว่า

 ย่อมไม่สมควร 

เอาน้ำเย็นเข้าลูบ                               ใช้คำพูดอ่อนหวานหว่านล้อม 

เอาน้ำลูบท้อง                                   สู้ทนโหยหิวในยามยาก 

เอาเนื้อหนูไปปะเนื้อช้าง    เอาทรัพย์หรือสิ่งของจากคนจน หรือมีน้อยไปให้แก่ผู้ที่มีมากกว่า 

เอาปูนหมายหัว                    ผูกอาฆาตไว้, ขึ้นชื่อไว้ว่าจะทำร้ายภายหลัง, คาดโทษไว้, เชื่อแน่ว่าจะเอาดีไม่ได้, เชื่อแน่ว่าจะเป็นไปตามที่คาดหมายไว้ 

เอาพิมพ์เสนไปแลกเกลือ               ลดตัวลงไปแลกตอบโต้กับคนที่มีฐานะต่ำกว่า 

เอามะพร้าวห้าวไปขายสวน          แสดงความรู้หรืออวดรู้กับผู้ที่รู้เรื่องดีกว่า 

เอามือซุกหีบ                                     หาความเดือดร้อนหรือความลำบากใส่ตัวโดยใช่ที่ 

เอาไม้ซีกไปงัดไม้ซุง                       คัดค้านผู้ใหญ่หรือผู้มีฐานะอำนาจสูงกว่า ย่อมไม่สำเร็จ และอาจ

ได้รับผลร้ายแก่ตัวอีกด้วย 

เอาไม้สั้นไปรันขี้                  ตอบโต้หรือทะเลาะกับคนพาลมีแต่ทางเสีย 

เอาเลือดกับปู                                    เคี่ยวเข็ญหรือบีบบังคับเอากับผู้ที่ไม่มีจะให้ 

เอาหูไปนา เอาตาไปไร่                   แสร้งทำเป็นไม่รู้ไม่เห็น

เบิ่งพอเป็นพิธีกานแล้ว

ก็ปิดโดยการเม้นให้ด้วยนะ   ขอบคุณ